HOA BAN – BIỂU TƯỢNG CỦA NÚI RỪNG TÂY BẮC

Thứ tư - 02/04/2025 10:30

Từ xa xưa, cây hoa ban (tên khoa học: Bauhinia Variegata) không chỉ là một loài cây thông thường mà còn trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống văn hóa và tâm linh của cộng đồng người dân tộc ở vùng Tây Bắc, đặc biệt là những dân tộc như Thái, Tày và nhiều dân tộc khác. Đây được coi là "vua" của các loài hoa, là biểu tượng đặc trưng cho núi rừng Tây Bắc, đặc biệt là trong những ngày tháng của mùa xuân.
Trong tiếng dân tộc Thái, hoa ban mang theo mình ý nghĩa tượng trưng là "hoa ngọt". Với chiều cao từ 2 - 6 mét, thân cây sần sùi, màu xám và nhiều cành nhánh, hoa ban không chỉ nổi bật với vẻ đẹp mà còn toả ra mùi thơm dễ chịu, đặc trưng khi nở rộ vào mỗi mùa xuân.
Mỗi năm vào tháng 3, cảnh sắc của hoa ban phủ kín khắp núi rừng Tây Bắc, tạo nên một bức tranh thiên nhiên thơ mộng và lãng mạn. Du khách khi đến với vùng này có thể dễ dàng bắt gặp những cành hoa ban lung linh ở khắp mọi nơi. Những bông hoa ban trắng tinh khôi hay hồng tím nhẹ nhàng không chỉ làm cho cảnh đẹp trở nên thêm phần tráng lệ mà còn mang theo mùi hương quyến rũ. Với năm cánh hoa xòe thành hình quạt, màu trắng chủ đạo, hoa ban được so sánh với vẻ đẹp tinh khôi của những thiếu nữ tại miền sơn cước.

Ngoài vẻ đẹp huyền bí, cây hoa ban còn là nguồn cảm hứng cho nhiều truyền thuyết trong cộng đồng dân tộc Thái. Ba truyện kể về sự tích của hoa ban, như Pi Khum-Noọng Ban, Cầm Đôi-Hiến Hom và Bun Trai-Bun Nhinh (hoặc truyện hai Bun), dù có tên nhân vật và cách kể khác nhau, nhưng đều thể hiện sự tình thủy chung trong tình yêu. Màu trắng của hoa ban tượng trưng cho tinh khiết của cô gái, trong khi màu tím thể hiện lòng thủy chung của đôi lứa.

Cây hoa ban không chỉ có giá trị văn hóa mà còn là nguồn sống lâu dài và đa dạng cho người dân tộc Thái. Vỏ cây ban được sử dụng để nhuộm vải, hoa và lá ban có tác dụng chữa trị một số vấn đề sức khỏe, và quả cây ban cũng là một món ngon có thể luộc hoặc nấu. Bà con người Thái còn sáng tạo ra nhiều món ẩm thực độc đáo từ hoa ban, làm tăng thêm hương vị đặc trưng cho ẩm thực vùng Tây Bắc.
Mỗi năm, mùa hoa ban nở là cơ hội để cộng đồng Thái tổ chức các lễ hội như xên bản, xên mường, Nàng Han, Then Kin Pang hay lễ hội Hoa Ban. Hoa ban không chỉ được sử dụng để trang trí và chế biến ẩm thực mà còn trở thành phần không thể thiếu trong các nghi lễ cầu mùa, cầu phúc và thể hiện ước vọng lớn lao về cuộc sống hạnh phúc, bình yên. Những sự kiện này không chỉ giúp du khách hiểu rõ hơn về cây hoa ban mà còn mang đến trải nghiệm văn hóa đặc sắc của người dân tộc thiểu số ở vùng Tây Bắc.